Halina Szotek

Dokumenty z ratuszowej wieży

Od kilku lat w jednej z sal skoczowskiego muzeum stoi żelazna skrzynia cechowa z 1826 roku, w której przechowuje się najcenniejsze pergaminowe dokumenty miejskie, pamiętające jeszcze czasy cieszyńskich Piastów i austriackich cesarzy, opatrzone książęcymi i cesarskimi pieczęciami. Wśród nich jest szara teczka z napisem „Wieża". Zawiera ona dokumenty z żelaznej puszki, którą w 1801 r. umieszczono w bani na wieży ratusza, a wyjęto w czasie remontu w listopadzie 1955 r. Zarówno puszka, jak i dokumenty zostały znacznie uszkodzone podczas działań frontowych w 1945 r. Przyjrzyjmy się jej zawartości.

„Beschreibung aller gross Burger Hauser" (288 x 469 mm, 6 s., mocno zniszczony) — dokument z 1775 r. opisujący właścicieli budynków w Skoczowie podaje, że w tym roku ostatni dom miał numer 179, a właścicielem posesji numer 3 był wielkomieszczanin i radny miejski Wacław Donay, który wyrzeźbił w kamieniu Jonasza dla czyszczarni na rynku oraz figury Jana Sarkandra i Piotra z Alkantary.

„Popisanie" z 17 sierpnia 1801 r. (244 x 380 mm, 6 s., jęz. czesko-morawski) — zawiera wyszczególnienie wszystkich wydatków poczynionych ku chwale miasta i przypomina urządzenia komunalne wykonane w tym czasie. Jako pierwszy punkt wymienia się zakup

ogrodu od miejscowego kupca Adama Wrzolika za sumę 500 florenów, w którym następnie wybudowano gospodę miejską pod numerem 206, a koszt budowy wyniósł 4 tysiące florenów. Gospoda ta, to późniejszy hotel „Pod Białym Koniem". Druga gospoda miejska, którą wybudowano kosztem 1610 fl. stanęła na Zabawie pod numerem 218 obok domu rekruckiego. Trzecim budynkiem był tzw. „Stockhaus" — areszt miejski pod numerem 144. Kosztował tylko 400 fl. Dla pastuchów miejskich wybudowano „pastuszyniec", od którego wzięła swą nazwę dzielnica miasta. Wpisano go pod czwartą pozycją i oceniono na 250 fl. Czyszczarnia na rynku, do której sprowadzono wodę drewnianymi rurami z Cesarskiej Kępy (Kaplicówka), kosztowała 1100 f. Przy niej postawiono statuę bł. Jana Sarkandra. Dzięki pomocy braci Kaliszów — właścicieli Drogomyśla, Ochab i Grodźca oraz Gminy Simoradz, która bezpłatnie użyczyła furmanki, wybrukowano rynek i ulice kosztem 1100 fl. Zbudowano przy tej okazji rynsztok przez cały rynek aż do Kamieńca, który miał swój początek w piwnicy ratusza (koszt 140 fl.). Wybudowano nowy szpital miejski, a stojący przy nim kościółek przedłużono o trzy sążnie wiedeńskie. Kamień, wapno

1 cegłę darowali ks. Maria Krystyna i ks. Albert, zaś drewno dostarczyła bezpłatnie gmina. Wydatki gotówkowe wyniosły 50 fl. Kosztem 150 fl. wybudowano na Kamieńcu szopę na przechowywanie bud jarmarcznych. Obmurowanie cmentarza koło kościoła kosztowało gminę oprócz pieniędzy ofiarowanych na ten cel przez sąsiadów — 176 fl. Ostatni budynek wykazany w „popisie", to ratusz, który kosztował 6 tysięcy florenów, z czego tysiąc przekazali książęta cieszyńscy.

Wszystkie wymienione wydatki na cele budowy wyniosły 15 476 fi. Pod spodem dopisano jeszcze kwotę 80 fi. na dzwon zegarowy i informację następującej treści:

„Dnia 17 sierpnia 1801 r. umieszczono na wieży ratuszowej banię, orła i w ogniu pozłacaną gwiazdę, którą ofiarował Józef Mazurkiewicz obywatel krakowski a rodak nasz skoczowski. Rzeczy te dokonano bardzo uroczyście. Najpierw była odprawiona msza św. śpiewana w kościele parafialnym, przy której to mszy wszystkie te rzeczy poświęcił ks. proboszcz Antoni Schneider. Radni miejscy Adam Motloch, który był 36 lat mieszczaninem, Karol Zipser, który był 33 lata mieszczaninem, Jan Mazurek mający prawa miejskie od 32 lat i Jerzy Kempny mieszczanin od 20 lat, asystowali Józefowi i Franciszkowi Karasiom, którzy nieśli na pięknym postumencie banię, orła i na drążku umieszczoną gwiazdę. Gwiazdę tę na wieży ustawił czeladnik kotlarski Józef Kosowski. Pan Józef Motloch, pana Adama Mot-locha mieszczanina i obywatela naszego własny syn i następca jego gruntu pod nr 79 wszystkie opisy i napisy, które w tej bani na wieczną pamiątkę przechowywane będą, niósł na pięknie ozdobionej poduszce."

W tym czasie od 11 lat burmistrzem był Jan Ignacy Mazur, zaś Józef Wolff, pierwszy radny, pełnił swój urząd od 25 lat i on to powyższe zestawienie sporządził. Podpisali je ponadto — Ignacy Schamberger drugi radny, który był w urzędzie 14 lat, Karol Mazur, gospodarz miejski od 14 lat, a także miejscy deputowani — Franciszek Mazur, Antoni Gorgosz, Antoni Schamberger, Adam Wrzolik, Henryk Kratochwil i Paweł Kisielowski.

„Merkwiirdigkeiten der Herzoglichen Kammeral Stadt Skotschau" (238 x 300 mm, 8 s., opieczętowany, lekko uszkodzony) — Osobliwości książęcego kameralnego miasta Skoczowa z 16 sierpnia 1801 r. przytoczymy tu ze względu na ich treść w całości.

Teczka zawiera ponadto następujące dokumenty:

Pismo odręczne Jana Kastnera usprawiedliwiające jego nieobecność podczas uroczystości zwieńczenia ratuszowej wieży w dniu 16 sierpnia 1801 r. (315x210 mm),

„Merkwurdigkeiten der Herzoglichen Kammeral Stadt Skotschau" (244 x

x319mm, 8 s., z pieczęcią miejską, zniszczony), z 4 lipca 1845 r., „Verzeichniss" (240x322 mm, 8 s., z pieczęcią miejską), z 1845 r., dokument zawierający spis wszystkich właścicieli domów z ich przynależnością jurysdykcyjną,

Rozporządzenie cesarza Franciszka II z 1800 r. w sprawie tzw. Bankozetteln" (druk) i Cyrkularz cesarsko-królewski morawsko-śląskiego gubernium w Brnie z 16 grudnia 1841 r. w sprawie nowych banknotów guldenowych.

15 czerwca 1992 r. po otwarciu miedzianej bani wyjęta została puszka z materiałami archiwalnymi, umieszczonymi tam 21 grudnia 1956 r. po zakończeniu remontu ratusza. Najważniejszy dokument: „100 dat z kroniki miasta Skoczowa XIX i XX wieku (do roku 1956)" sporządzony został i napisany przez ówczesnego archiwistę miejskiego i bibliotekarza Jana Czyża, a oprawę graficzną wykonał Edward Biszorski. Zawiera on szczegółowy opis remontu, spis archiwaliów wyjętych z puszki w 1955 r., daty z historii Skoczowa od 1814 do 1956 r. oraz inne informacje aktualne z tego okresu, a także „Zarys dziejów przeżytych i zapamiętanych przez mieszkańców miasta w okresie od najazdu wojsk hitlerowskich na Polskę, jej okupacji (1939—1945), następnie wyzwolenia oraz odbudowy do czasu ukończenia niniejszego aktu, tj. do roku 1956."

Poniżej przytaczamy fragment dotyczący remontu ratusza w latach 1953—1956.

Trzydzieści sześć lat później, 13 sierpnia 1992 r. rozpoczął się ostatni etap kolejnego remontu wieży ratuszowej. W tym dniu do nowej miedzianej puszki włożono wyjęte wcześniej dokumenty i monety, uzupełniając je nowymi materiałami i publikacjami, przygotowanymi przez Muzeum im. Gustawa Morcinka w Skoczowie. Wśród nich znalazł się opis zakończonego w 1992 r. remontu kapitalnego ratusza.

Kalendarium pochodzi z „Kalendarza Skoczowskiego” 1993, udostępnionego dzięki uprzejmości Towarzystwa Miłośników Skoczowa.