Ks. Józef Londzin

Śląsk Cieszyński

(z księgi Pamiątkowej 10 lecia Polski Odrodzonej – 1918-1928)

Ziemia Cieszyńska, oderwana przez kilka wieków od Polski, utworzyła dnia 30 października 1918 r. Radę Narodową dla Księstwa Cieszyńskiego, która wydała Manifest do ludności i opierając się na zasadach noty Wilsona, uznanych przez wszystkie koalicyjne państwa, oraz na jednomyślnej woli i zgodzie ludności śląskiej, wyrażonej na olbrzymich wiecach ludowych w Orłowej, Boguminie i Cieszynie - proklamowała uroczyście przynależność państwową Księstwa Cieszyńskiego do Państwa Polskiego, obejmując nad Śląskiem władzę.

Reprezentanci Rady Narodowej: dr Jan Michejda, poseł Reger i ks. Londzin odebrali rządy od dwóch starostów śląskich: bielskiego i cieszyńskiego, zaś starosta frysztacki dr Baron, z przekonania Czech, uznać Rady Narodowej nie chciał, aczkolwiek nie przeciwdziałał jej poczynaniom. Komendant załogi cieszyńskiej płk. Gernt przyjął oświadczenie Rady Narodowej do wiadomości i przyrzekł ewentualną pomoc w utrzymaniu ładu i porządku. Po załatwieniu tych pierwszych kroków urzędowych przez Prezydjum Rady Narodowej, złożyli obecni w Cieszynie wójtowie w liczbie 60-ciu ślubowanie posłuszeństwa. Czego z tęsknotą wyczekiwały niezliczone pokolenia, czego się gorąco i stanowczo domagała od dziesiątek lat polska ludność na Śląsku Cieszyńskim, czego żądały rezolucje wieców polskich - to ziściło się niespodziewanie szybko.

Pamiętna będzie po wsze czasy noc z 31 października na 1 listopada 1918 r., kjedy wojsko polskie objęło w posiadanie miasto Cieszyn i większą część Śląska Cieszyńskiego. Oficerowie polscy odbywali naradę we czwartek 31 października wieczorem w sali „Dziedzictwa". O godzinie siódmej wieczorem nadszedł telegraficzny rozkaz od Komendy wojsk polskich w Krakowie, by w Cieszynie objął komendę najstarszy oficer polski: por. Klemens Matu-siak. Posłuszny rozkazowi uczynił to natychmiast, po czym przystąpiono do obsadzenia wszystkich zakładów wojskowych, poczty, magistratu i dworców kolejowych. Zebrani w domu „Dziedzictwa" oficerowie ruszyli ku koszarom, które zajęto, jak też i wszystkie magazyny wojskowe, składy amunicji itp. Płk. Gernta, który stawiał opór, odprowadzono pod eskortą do hotelu „Pod Jeleniem".

W uroczystość Wszystkich Świętych nader liczne tłumy, snujące się po ulicach miasta, w podniosłym nastroju omawiały wielkie zdarzenia ubiegłej nocy. Nigdzie nie było wykroczeń ani zaburzeń, wszędzie panował porządek.

Po kilku dniach urzędowania w Domu Narodowym przeniosła się Rada Narodowa na Zamek Piastowski, gdzie przez cały czas swego istnienia urzędowała, nałożywszy zarazem zarząd przymusowy na wszystkie dobra Komory Cieszyńskiej (Habsburgów).

Równocześnie utworzył się w Polskiej Ostrawie czeski Narodni Vybor, który objął rządy nad gminami śląskiemi koło Ostrawy - o większości czeskiej. Wobec tego, że natychmiast powstał spór pomiędzy Czechami a Polakami o kompetencję co do sprawowania władzy w niektórych gminach śląskich, Rada Narodowa zawarła w dn. 5 listopada 1918 r. prowizoryczną umowę, w myśl której gminy z większością polską pozostaną pod władzą Rady Narodowej, zaś gminy z większością czeską pod władzą Narodniego Vyboru. Uchwała ta miała być zaakceptowana i potwierdzona przez Rządy Polski i Czechosłowacji. Rządy te miały w terminie późniejszym ustalić granice czesko-polskie.

Ale Czesi nie dotrzymali słowa. Gdy wojska czeskie wróciły z zagranicy, napadły dnia 23 stycznia 1919 r. na tą część Śląska Cieszyńskiego, która była pod rządami Rady Narodowej i chociaż nieliczne wojska polskie i robotnicy karwińscy i trzynieccy chwycili za broń, zdołały wojska czeskie, wobec olbrzymiej przewagi liczebnej, odepchnąć siły polskie aż pod Skoczów, gdzie po nadejściu posiłków stoczono nad Wisłą bitwę, w której wojsku polskiemu udało się powstrzymać pochód czeski. Nastąpiło wdanie się państw Ententy w zatarg i wycofanie się Czechów poza Cieszyn. Pamiętne będzie po wsze czasy wspaniałe przywitanie wojsk polskich, wracających 26 lutego 1919 r. od Skoczowa do Cieszyna. Na placu koszarowym zebrało się wówczas 80000 ludzi, którzy z entuzjazmem witali oddziały wojsk z bryg. Latinikiem na czele.

Celem utrzymania porządku i spokoju w kraju przybyła do Cieszyna Misja Międzysojusznicza, która urzędowała do 3 lutego 1920 r., w którym to dniu objęła rządy nad krajem Międzynarodowa Komisja Plebiscytowa. Jej zwierzchniemu kierownictwu podlegały wszystkie w kraju istniejące władze (administracyjne, autonomiczne, szkolne i sądowe). Rada Narodowa istniała nadal, ale była odtąd tylko czynnikiem doradczym i pośrednikiem pomiędzy ludnością a Komisją Plebiscytową. Siły wojskowe polskie i czeskosłowackie musiały opuścić teren, na którym miał się odbyć plebiscyt. Zastąpiły je wojska państw sprzymierzonych i stowarzyszonych, t. j. Francji, Anglii i Włoch. W imieniu Komisji sprawował rządy w kraju prefekt p. Zygmunt Żurawski, późniejszy wicewojewoda śląski.

Kalendarium pochodzi z „Kalendarza Miłośników Skoczowa” 1996, udostępnionego dzięki uprzejmości Towarzystwa Miłośników Skoczowa.