TADEUSZ KIJONKA

(przedruk z „Kalendarza Śląskiego TRZZ'' i/a r. 1968)

• 1891 — 25 VIII ur. się w Karwinie na Śl. Cieszyńskim w domu robotniczym Józefa i Marii ze Smurów.

• 1907 — Po ukończeniu szkoły powszechnej pracuje jako ładowacz w kopalni „Głęboka" w Karwinie.

• 1910 — Moment, który zaważył w życiu Mor­cinka: rozpoczyna 4-letnią naukę w seminarium nauczycielskim Towarzystwa Szkoły Ludowej w Białej; utrzymywany ze składek górników.

• 1914 — Zmobilizowany do armii austriackiej, odbywa służbę wojskową w komendzie placu w Cieszynie.

• 1918 — Bierze udział w przewrocie polskim w Cieszynie, przez pewien czas służy w Wojsku Polskim.

• 1919 — Wystąpił z wojska w stopniu po­rucznika.

• 1920 — Osiada w Skoczowie, gdzie rozpoczyna pracę w szkolnictwie jako nauczyciel szkoiy wy­działowej. W tym zawodzie pracował będzie do r. 1936. Debiutuje artykułem „Wspomnienia z przewrotu w listopadzie 1918" w „Dzienniku Cieszyńskim" nr 248. Tą pozycją rozpoczyna się jego współpraca z prasą, początkowo cieszyńską i katowicką. Publikuje artykuły publicystyczne, obrazki literackie, felietony, gawędy i pierwsze opowiadania.

• 1922 — Uzupełnia wykształcenie w dwuletnim Wyższym Kursie Nauczycielskim w Cieszynie.

• 1926 — w „Głosie Ludu Śląskiego" przez 2 lata ukazuje się w odcinkach zarys późniejszej czołowej powieści Morcinka „Wyrąbany chodnik". W formie oddzielnego druku publikuje referat wygłoszony 19 VI na IV Zjeździe Związku Pol­skich Nauczycieli Szkół Powszechnych.

• 1928 -— Otrzymuje nagrodę w konkursie „Przewodnika Katolickiego" za powieść „Byli dwaj bracia", którą na przestrzeni 1929 r. dru­kuje w odcinkach w tym piśmie. W 1930 — druk książkowy.

• 1929 — Książkowy debiut literacki. Ukazuje się tom nowel „Serce za tamą", poprzedzony wprowadzeniem Zofii Kossak. Krytyka na czoło wysuwa cykl nowel górniczych.

• 1930 — Otrzymuje Medal Dziesięciolecia Nie­podległości.

• 1931 — Nagroda w Śląskim Konkursie Lite­rackim za 2-tomową powieść „Wyrąbany chod­nik", obrazującą losy narodowe i społeczne Śląska w pierwszym 20-leciu XX w. Książka zyskuje ogólnopolski rozgłos i ustala pozycję literacką autora.

• 1932 — Pisarz buduje dom w Skoczowie, w którym poza okresem wojennym, w odosobnie­niu, z dala od metropolii (przerywane jedynie podróżami) spędza całe swe życie oddane wy­łącznie pracy literackiej. Wydaje tom nowel „Chleb na kamieniu", który z czasem przekształci w połączeniu z „Sercem za tamą" w obszerny zbiór nowelistyki górniczej. Wychodzi pierwsza powieść dla młodzieży „Narodziny serca". Ten nurt zajmie ważne miejsce w pisarstwie Mor­cinka i zyska mu ogromną poczytność. W latach następnych z książek dla młodzieży wychodzą m.in.: „Gwiazdy w studni" (1933), „Łysek z po­kładu Idy" (1933), „Ludzie są dobrzy" (1935), „Uśmiech na drodze" (1935), „Po kamienistej drodze" (1936). Problematyce dziecięcej i mło­dzieżowej poświęca wiele bieżącej felietonistyki ze­branej w tomach: „Gołębie na dachu" (1936), „W najmłodszym lesie" (1937), „Miasteczko nad rzeką" (1938).

• 1933 — Wiąże się z grupą literacką „Przed­mieście".

• 1934 — Otrzymuje Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski. Podróże do Włoch, Czecho­słowacji i Danii; owocem ostatniej — „Duńskie serce", tom reportaży.

• 1936 — „Ilustrowany Kurier Codzienny" dru­kuje w odcinkach psychologiczną powieść górni­czą „Inżynier Szeruda". W roku następnym — wydanie książkowe.

• 1937 — Morcinek otrzymuje Gwiazdę Śląską. Odbywa drugą podróż do Wioch, podróżuje po Austrii i Szwecji z okazji Wystawy Światowej przebywa we Francji. Umiera matka pisarza.

• 1938 — W prasie pojawiają się pierwsze frag­menty „Wyoranych kamieni" — powieści surowo osądzającej rzeczywistość społeczną Śląska. Osta­teczny jej kształt ustali po wojnie. Morcinek zwie­dza okręgi górnicze w Niemczech.

• 1939 — W dniu 6 X zostaje aresztowany przez hitlerowców. Przebywa w obozach zagłady w Skorochowicach, Sachsenhausen i Dachau.

• 1945 — 29 IV obóz wyzwalają wojska amery­kańskie. Wyczerpanego fizycznie pisarza francuski Czerwony Krzyż kieruje na rekonwalescencję do Biviers u podnóża Alp. Powstają tam „Listy spod morwy" — wyrażające przeżycia obozowe pisarza. Otrzymuje Medal Zwycięstwa i Wolności.

• 1946 —? Podróżuje po Francji, Belgii, Szwaj­carii i Włoszech. Powstają „Listy z mojego Rzy­mu", wyrastające z kontemplacji religijnej przeżyć obozowych. Ludziom napotkanym w obozach po­święca tom nowel „Dziewczyna z Pól Elizejskich"

11

(wyd. następne: „Dziewczyna z Champs Llysees"). W listopadzie (11) powraca do kraju.

• 1948 — „Dwie korony", „Rzecz o Ojcu Ma­ksymilianie Maria Kolbem" i „Zagubione klucze", kończą okres obozowego pisarstwa Morcinka.

• 1949 — Otrzymuje Śląski Krzyż Powstańczy.

• 1950 — Po wcześniejszym druku wybranych fragmentów w prasie, ukazuje się wielka, poświę­cona dziejom kilku pokoleń górniczych powieść „Pokład Joanny".

• 1951 — Powieść z walk partyzanckich w Be­skidach „Urodzaj ludzi". Nagroda Państwowa II st. za „Pokład Joanny". Podróż w delegacji pi­sarzy do CSRS.

• 1952 — Górnicza powieść dla młodzieży „Za­gubione ptaki". Otrzymuje Sztandar Praq' Ii ki. Zostaje postem do Sejmu PRL na jedną kadencję. Podróż do ZSRR.

• 1953 — Ukazuje się osadzona w początkaJi XVII w. powieść osnuta na śląskich motywach legendowych i historycznych „Ondraszek". Wyda­je opowiadania górnicze „Odkryte skarby". Podró­żuje do ZSRR.

• 1955 — Wybór publicystyki śląskiej „Z mojej ziemi". Otrzymuje Sztandar Pracy I kl. oraz Me­dal X-lecia Polski Ludowej.

• 1956 — Wychodzi „Wskrzeszenie Herminy", powieść górnicza o kopalni, którą przed likwi­dacją ratuje się dzięki dotarciu do nowych złóż. Problem ten powraca później w powieści „Vikto-dia" (1959), poświęconej kopalni uratowanej przed zatopieniem.

• 1957 — Dwie powieści z tego roku: „Mat Kurt Kraus" i „Judasz z Monte Sicuro", nawią­zują do wątków znanych już w twórczości Mor­cinka: pierwsza — do problematyki powstańczej, druga — obozowej, okupacyjnej.

• 1958 — Podróż do Jugosławii.

• 1959 — Powieść z lat dziecinnych „Czarna Julka". Morcinek otrzymuje Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski oraz Dyplom Hono­rowy Światowej Rady Pokoju. Podróż na Węgry. Umiera siostra Teresa, prowadząca dom pisarza.

• 1960 — Książka poświęcona Janowi Wantule, ludowemu pisarzowi i bibliofilowi z Ustronia. Wojewódzka Nagroda Literacka 15-lecia PRL. Podróż do NRD i Grecji.

• 1961 — Jubileusz 70-lecia pod patronatem gór­nictwa. Zbiór opowieści filozoficzno-żartobliwych „Siedem zegarków kopidoła Joachima Rybki". Wizyta w CSRS. Nagroda premiera za twórczość dla dzieci i młodzieży.

• 1962 — „Ziemia Cieszyńska" — monografia regionu, „Przedziwne śląskie powiastki" — le­gendy i baśnie. Podróże do Rumunii i na Wyspy Kanaryjskie.

• 1963 — Nagroda w konkursie na powieść współczesną o górnictwie pt. „Górniczy zakon ', „Opowieści o ludziach z pociągu".

Umiera 20 grudnia w Krakowie. Spoczywa w Panteonie Zasłużonych na cmentarzu komunal­nym w Cieszynie.