Paweł Szarzeć

LEKCJA

Zaraz po dzwonku kończącym prze­ rwę udał się do klasy, w której zgodnie z programem zajęć miał rozpocząć ko­ lejną lekcję. Zawsze przynosił ze sobą kawałek kredy, bo z doświadczenia wie­ dział, że w razie jej braku natychmiast kilku uczniów rzuci się po nią do sekre­tariatu, aby w ten sposób urwać choćby krótką wolną od nauki chwilę.

Zajął miejsce za stołem i objął wzro­kiem wszystkich uczniów za wyjątkiem Magdy, która siedząc w ostatniej ławce lubiła się kryć za plecami swej koleżan­ki. W ciągu kilkunastu, no może kilku­ dziesięciu sekund stwierdził, że Kasia, Wiktor, Jadzia, Karol, Patrycja, Ania

i Czesiek wyczekująco się w niego wpatrywali. Lekcja języka niemieckiego. Jasiu kopnął pod ławką siedzącą przed nim Beatę, Paweł szeptał coś do Łukasza, Ro­mek grzebał w swoim plecaku i niewiadomo czego tam szukał, Sławek zaglądał do zeszytu Andrzeja, Jola poprawiała biały kołnierzyk, Zbyszek głupkowato się uśmiechał, malutka Zosia kręciła się niespokojnie, Jurek wygodnie oparty o ścianę wpatrywał się w okna, Ewa podawała Izie długopis, a Marek bawił się kolorowymi naklejkami, które ostatnio kolekcjonowała większość chłopców.

Obserwując zachowanie uczniów stwierdził, że brakuje Tomasza i Edyty. Nigdy nie sprawdzał obecności poprzez odczytywanie nazwisk. Żal mu było na to czasu. Odnotował stan klasy i wpisał do dziennika temat lekcji. Następnie przystąpił do sprawdzania zadań domowych. Ich brak zgłosili Zbyszek i Agata. Mimo nalegań nie potrafili podać przyczyn nie wywiązania się z nałożonego na nich w ubiegły wtorek obowiązku. Nie lubił takich sytuacji. Praktycznie bowiem ograniczało się to do skarcenia winnych i odnotowania tego faktu w swoich notatkach. Poproszony o odczytanie swego zadania Romek stwierdził, że je napisał, ale zeszyt zapomniał zabrać do szkoły. Tu już powstał trudniejszy problem, bo Romek nie dość, że nie potrafił udowodnić swej niewinności, to jeszcze na dodatek posłu­żył się naiwnym i nie budzącym wątpliwości kłamstwem. Skończyło się na udzieleniu mu nagany i groźbie skontaktowania się z ojcem, którą Romek wyraźnie zlekceważył.

Teraz dopiero, a od dzwonka minęło już kilka ładnych minut, po krótkim wprowadze­niu, można było przystąpić do realizacji zaplanowanego tematu. Przygotowana w tym celu tablica z wydrukowanymi na niej zadaniami zawierającymi czasowniki zwrotne po­ służyła mu jako tak zwana pomoc naukowa. Zadaniem uczniów było ułożenie i napisanie kredą podobnych przykładów na tablicy. Większość uczniów w lot zorientowała się o co chodzi i ochoczo podnosiła jedną a nawet obie ręce. Niektórym nie wystarczyło samo podniesienie rąk. Wstawali w ławkach, aby w ten sposób zwrócić na siebie uwagę uczącego i zyskać zgodę na napisanie wymyślonych zdań. Ale byli i tacy, których w ogóle nie interesowało to, co się w klasie dzieje. Paweł na przykład szukał czegoś na podłodze, Andrzej wpisywał do zeszytu pierwsze napisane na tablicy zdania, jakby się obawiał, że nie zdąży z tym do dzwonka, a Jadzia, jak się później okazało, kończyła odpisywanie od koleżanki zadania z geografii. Trzeba było upominać, karcić, straszyć rozmową z wycho­wawcą. W czasie pisania piątego zdania na tablicy tok lekcji przerwał głos z głośnika in­ formujący, że do piątku należy wpłacić po jednej złotówce na seans filmowy, że do ode­ brania w kancelarii jest czyjaś kurtka, a ktoś porysował ołówkiem ścianę w ubikacji. Na­turalnie, kontynuowanie lekcji w dotychczasowym trybie wzięło, jak się to mówi, „w łeb". Już teraz nie uda się ponownie skupić uwagi uczniów na przygotowanym temacie. I wów­czas przypomniała mu się historia jaka kiedyś przydarzyła się w szkole jego starszemu koledze. Otóż dyrektor szkoły zapowiedział się u niego na lekcji matematyki. Zjawił się zaraz po dzwonku i zajął miejsce w ostatniej ławce. Lekcja się rozpoczęła. Była piękna, słoneczna pogoda dlatego jeszcze w czasie przerwy nauczyciel polecił otworzyć wszyst­kie okna w klasie. I kiedy udało mu się skupić uwagę uczniów na nie dla wszystkich wdzięcznym temacie dodawania i odejmowania ułamków, do klasy przez okno wleciała pszczoła. Obleciała, bzykając zawzięcie, dwukrotnie całą salę i nic nie wskazywało na to, aby była skłonna opuścić ją w krótkim czasie. Cała załoga klasy, łącznie z hospitującym wodziła wzrokiem za bzykającą pszczołą. W tej sytuacji kontynuowanie lekcji o ułamkach skaza­ nie było na niepowodzenie. Całe szczęście, że nauczyciel matematyki wiedział coś nie coś o pszczołach, dlatego postanowił resztę lekcji poświęcić ich znaczeniu nie tylko dla sadownictwa i rolnictwa. Takie wyjście z niespodziewanej sytuacji spodobało się dyrekto­rowi i ocenił je bardzo pozytywnie.

Na zmianę tematu lekcji, po radiowęzłowych ogłoszeniach było już jednak w tym przypadku za późno. Niektórzy uczniowie ukradkiem zerkali na zegarki dając do zrozu­mienia, że pora kończyć z czasownikami zwrotnymi, bo do przerwy pozostało już niewie­le czasu. Ostatnich kilka minut pozostało więc na odpisanie tekstu z tablicy i podyktowa­nie zadań domowych. Dzwonek, koniec lekcji.

Wielokrotnie w takim momencie zadawał sobie pytanie czy założony jej cel udało mu się osiągnąć. Tym razem nie był tego taki pewien.

Lekcja geografii w Szkole Podstawowej nr 1

J. Gil, P. Piotrowski

PTAKI GMINY SKOCZÓW w latach 1985-1995

Wyniki badań, które zamieszczono w tym opracowaniu są rezultatem dziesięcio­letniej pracy w terenie. Poszczególne gatunki ptaków pogrupowano według ogólnie przyjętej systematyki. Podzielono je również ze względu na gatunki lęgowe (GL) oraz gatunki zimujące (Z) i zalatujące (ZA).

Ze względu na ochronę gatunków nie podano dokładnych miejsc łęgowych.

Królestwo Zwierząt Typ Strunowce Podtyp: Kręgowce Gromada: Ptaki Podgromada: Grzebieniowce Rząd: Per kozy

Rodzina: perkozowate •

Perkoz dwuczuby (GL) - najliczniejszy z perkozów.

Stwierdzony na stawach w Pogórzu i Kowalach w liczbie kilkudziesięciu par. Przy­ lot wiosenny rozpoczyna w marcu.

Perkozek (GL, Z) - regularnie nieliczny lęgowy na stawach. Niektóre osobniki zimują na rzece Wiśle.

Perkoz rdzawoszyi (GL) - nieliczny.

Perkoz zausznik (GL) - nieliczny.

Rząd: Wiosłonogie - Pelnopłetwe Podrząd: głuptaki Rodzina: kormoranowate

Kormoran czarny (ZA) - często spotykany na stawach od marca do listopada.

Rząd: Brodzące Podrząd: czaple Rodzina: czaplowate

Czapla siwa (Z, ZA) - przez cały rok żeruje na stawach i rzece Wiśle. W okresie wiosennym i jesiennym grupują się w stadach liczące nawet 80 osobników. Mimo, że obserwuje się osobniki młodociane nie stwierdzono lęgów.

Czapla purpurowa (ZA) - kilkakrotnie obserwowana w czasie przelotów.

Czapla biała (Z) - coraz częściej zimuje na rzece Wiśle w okolicy Kiczyc w licz­bie 1-6 osobników.

Ślepowron (GL, Z) - ptak pojawiający się regularnie na stawach i rzece Wiśle. W 1991 r. odkryto stanowisko lęgowe na stawach w Ochabach (20 gniazd). W poblis­kiej miejscowości Ligota znajduje się jedyna stalą kolonia ślepowrona w Polsce.

Bąk (GL) - lęgowy w liczbie kilkunastu par.

Bączek (GL) - nielicznie lęgowy. Ze względu na skryty tryb życia trudny do zaob­serwowania.

Podrząd: bociany Rodzina: bocianowate

Bocian biały (GL) - stałego­ wy w pobliżu zabudowań ludzkich. Liczba gniazd oscyluje wokół 18. Poza tym spotykane są osobniki samotne.

Bocian czarny (GL) - żyje z da­ la od ludzi. Wykryto jedno gniazdo na terenie gminy Skoczów.

Rząd: Blaszkodziobc

Podrząd: gęsiowate

Rodzina: kaczkowate

Podrodzina: łabędzie

Łabędź niemy (GL, Z) - lęgowy na sta­ wach, żwirowniach i innych zbiornikach. Od 1985 r. zimuje na rzece Wiśle w Skoczowie (koło stadionu sportowego), w Kiczycach i Ochabach.

Łabędź krzykliwy (ZA) - raz obserwowano jednego osobnika jesienią na stawach w stadzie z łabędziami niemymi. Podrodzina: gęsi

Gęś gęgawa (ZA) - w sezonie lęgowym sporadycznie widziana. Gnieździ się w po­ bliskim Landeku.

Gęś zbożowa (ZA) - zaobserwowana w czasie przelotów. Gęś białoczelna (ZA) - spotykana w czasie przelotów. Podrodzina: kaczki właściwe

Kaczka krzyżówka (GL, Z) - najliczniejszy ptak wodny na terenie Gminy Sko­czów. Zimą na rzece Wiśle naliczono stada w ilości nawet kilkuset osobników. Cyranka (GL) - kilka par gniazduje na stawach.

Cyraneczka (ZA) - gatunek ten regularnie, ale nielicznie obserwuje się w sezonie lęgowym. Dotychczas nie wykryto gniazdowania.

Świstun (ZA) - kilka osobników widziano w czasie przelotów.

Różeniec (ZA, Z) - pojawia się na przelotach. Raz obserwowano jednego osobni­ ka, który zimował na rzece Wiśle w Skoczowie.

Krakwa (GL) - nielicznie lęgowa.

Płaskonos (ZA) - widziano na przelotach. Najbliższe stanowisko lęgowe odkryto w okolicy Strumienia.

Podrodzina: grążyce (nurkujące)

Kaczka rdzawogłowa (GL) - pospolity ptak lęgowy. W okresie jesiennych zgru­powań naliczono stada po 300 osobników.

Podgorzałka (ZA) - spotykana w małych stadach.

Czernica (GL, Z) - liczny ptak lęgowy. Zimą spotykano kilka osobników.

Uhla (ZA) - stwierdzono w czasie jesiennych migracji (do 4 osobników).

Gągoł krzykliwy (ZA) - nieliczny w czasie przelotów.

Podrodzina: tracze

Nurogęś (ZA) - sporadycznie obserwowany w sezonie lęgowym (1-2 os.). Zda­rzają się też, że pojedyncze osobniki zimują na rzece Wiśle. Bielaczek (ZA) - kilka par pojawia się wczesną wiosną.

Rząd: Drapieżne Podrząd: sokołowce Rodzina: jastrzębiowate Podrodzina: orłany

Bielik (ZA) - jeden osobnik obserwowany w sezonie lęgowym. Podrodzina: myszołowy

Myszołów zwyczajny (GL, Z) - najczęściej spotykany ptak drapieżny. Pojedyn­cze pary gnieżdżą się w każdym większym kompleksie leśnym. Zimuje.

Myszołów włochaty (ZA) - zlatujący zimą z dalekiej północy i ze wschodu. Podrodzina: pszczołojady

Pszczołojad (trzmielajad) (GL) - prawdopodobnie jedna para gnieździ się na te­renie Gminy. . Podrodzina: kanie

Kania ruda (ZA) - jeden osobnik obserwowany w czasie lata. Podrodzina: jastrzębie

Jastrząb gołebiarz (GL, Z) - kilka par lęgowych. Zimuje. Krogulec (GL, Z) - nielicznie zasiedla lasy i zagajniki. Częściej obserwowany zimą.

Podrodzina: błotniaki

Błotniak stawowy (GL) - nielicznie lęgowy na stawach.

Błotniak zbożowy (Z) - raz obserwowany nad łąkami w okresie lata.

Rodzina: sokołowate

Kobóz (GL) - pojedyncze pary gnieżdżą się na skrajach lasów i w zagajnikach. Pustułka (GL, Z) - gniazduje. Jedna para odbywa lęgi w centrum miasta Skoczo­wa. Zimuje.

Pustułeczka (Z) - raz widziano jednego osobnika. Rodzina: rybołowy

Rybołów (Z) - pojawia się w czasie wiosennym i jesiennych przelotów.

Rząd: Kurakokształtne Podrząd: kuraki Rodzina: głuszcowate

Jarząbek (GL, Z) - do 1993 r. obserwowano nieliczne na granicy Pogórza i Górek. Obecnie gatunek nie stwierdzony.

Rodzina: bażantowate

Bażant łowny (GL, Z) - nielicznie lęgowy ptak łowny.

Kuropatwa (GL, Z) - łatwiej do zaobserwowania w okresie jesienno-zimowym. Nielicznie lęgowa.

Przepiórka (GL, Z) - w okresie lęgów słyszano odzywające się ptaki, co może dowodzić o lęgach. Jednak nie znaleziono gniazd. Rząd: Żurawiokształtne Podrząd: żurawie Rodzina: żurawiowate

Żuraw (ZA) - obserwowany w czasie wiosennych wędrówek. Najbliższe stanowisko lęgowe znajduje się nad J. Goczałkowickim, gdzie gnieździ się jedna para. Podrząd: chruściele Rodzina: chruścielowate

Łyska (GL, Z) - jeden z najpospolitszych ptaków wodnych. Gnieździ się głównie na stawach i starorzeczu. Jesienią na większych akwenach naliczono stada po 500 osobników. Kilka ptaków co roku zimuje na rzece Wiśle.

Kokoszka wodna (GL, Z) - gnieździ się w takich samych biotopach jak łyska, lecz jest mniej liczna. W zimie jeden osobnik obserwowany na rzece Wiśle.

Kureczka zielonka (?) - ten trudno do zaobserwowania gatunek raz stwierdzono wiosną w okolicy Kiczyc.

Derkacz (ZA) - w okresie lęgowym rzadko spotykany na łąkach przy stawach. W czasie przelotów częściej można bgo zobaczyć.

Wodnik (GL) - gatunek prawdopodobnie lęgowy.

Rząd: Siewkokształtne Podrząd: siewki Rodzina: ostrygojady

Ostrygojad (ZA) - raz spotkany na stawach w Kiczycach. Rodzina: siewkowate

Czajka (GL) - gnieździ się na podmokłych łąkach w pobliżu zbiorników wod­nych i w nie napuszczonych stawach. Spotkać ją można w Ochabach, Pogórzu i Ko­ walach. Jest dość pospolita.

Sieweczka rzeczna (GL) - 2-3 par gnieździło się w rejonie Kiczyc i Ochab. Zna­jdowano też pojedyncze pary w innych rejonach Gminy.

Sieweczka obrożna (GL) - gatunek prawdopodobnie lęgowy. Spotykano pary za­ niepokojone w okresie lęgowym.

Podrodzina: łeczkaki

Kulik wielki (ZA) - stwierdzono kilka przelotnych osobników w czasie wiosny. Rycyk(GL, ZA) - zaobserwowano jedną parę lęgową w Ochabach. Na przelotach widziano małe grupki przebywające w nie napuszczonych stawach. Podrodzina: brodźce

Brodziec krwawodzioby (GL) - pojedyncze pary lęgowe obserwowano na tere­ nie zbiorników wodnych.

Brodziec śniady (ZA) - w czasie przelotów żeruje na nieczynnych - błotniastych stawach.

Brodziec kwokacz (ZA) - przelotnie kilka osobników.

Brodziec samotny (GL, Z) - w sezonie lęgowym obserwowano jedną parę lęgo­wą. Gatunek zimujący nad rzeką(2-3 os.).

Brodziec leśny (ZA) - najliczniejszy z brodźców w czasie przelotów. Największe stada liczyły po 50 osobników.

Brodziec piskliwy (GL) - najczęściej spotykany lęgowy brodziec. Jest jednak nie­ licznym gatunkiem.

Biegus mały (ZA) - obserwowany w czasie przelotów jesiennych.

Biegus zmienny (ZA) - nielicznie przelotny, głównie jesienią.

Batalion (ZA) - małe stada zatrzymują się na stawach w czasie przelotów wiosen­nych i jesiennych.

Podrodzina: bekasy

Słonka (GL) - gatunek sporadycznie lęgowy.

Kszyk (GL) - regularnie ale nielicznie obserwowany w sezonie lęgowym na tere­nach lęgowych.

Podrząd: mewowate Rodzina: mewy - rybitwy Podrodzina: mewy właściwe

Mewa śmieszka (GL, Z) - najpospolitszy gatunek mewy. Na kompleksach sta­wów z większymi trzcinowiskami tworzy kolonie, gdzie populacja lęgowa liczy na­ wet 400 par. Corocznie śmieszki zimują na rzece Wiśle po kilka osobników.

Mewa mała (ZA) - obserwowano kilka osobników w okresie lęgowym, lecz gniazd nie stwierdzono. W czasie przelotów nieliczna.

Mewa pospolita (ZA) - niewielkie grupy do 20 os. obserwowane są od wiosny do jesieni. Lęgów nie stwierdzono.

Mewa srebrzysta (ZA) - największa mewa obserwowana w Gminie, ale jest bar­ dzo nieliczna. Cały rok żeruje na stawach, opuszcza je tylko wtedy, kiedy akweny pokrywają się lodem. •

Mewa białogłowa (ZA) - rzadko obserwowana w czasie przelotów.

Podrodzina: rybitwy

Rybitwa zwyczajna (rzeczna) (GL) - stwierdzono kilka par lęgowych na stawach. Obserwuje się pojedyncze osobniki nad Wisłą.

Rybitwa wielkodzioba (ZA) - stwierdzono pojedyncze osobniki na przelotach od maja do sierpnia.

Rybitwa czarna (GL, ZA) - raz w 1990 r. znaleziono kolonię lęgową na jednym z kompleksów stawów, gdzie naliczono ok. 20 gniazd. Sporadycznie obserwuje się także żerujące osobniki nad akwenami.

Rybitwa białoskrzydła (ZA) - spotyka się żerujące ptaki. Najbliższe lęgowisko znajduje się nad J. Goczałkowickim.

Rybitwa białowąsa (ZA) - nie odnaleziono gniazd tego ptaka. W 1994 r. pierw­szy raz zaobserwowano ten gatunek w rejonie. W 1995 r. napotkano grupkę doros­ łych ptaków karmiących nielotne młode. Ptak ten coraz bardziej rozprzestrzenia się na okolicznych stawach.

Rząd: Gołębiokształtne Podrząd: gołębie Rodzina: gołębiowate

Grzywacz (GL) - największy z dzikich gołębi. Spotykany we wszystkich typach środowisk. Gnieździ się w lasach i zagajnikach.

Gołąb skalny (udomowiony) (GL, Z) - nielicznie gnieździ się w centrum miasta w szczelinach budynku.

Siniak (?) - najrzadszy z naszych gołębi. Spotykany jedynie w kompleksach leś­nych. Nie znaleziono lęgowisk.

Sierpówka (GL, Z) (na zdjęciu obok) - zakłada gniazda w ogrodach i parkach, zawsze blisko siedzib ludzkich. Jest naszym najpospolitszym dziko żyjącym gołę­biem. Zimuje.

Turkawka (GL) - rzadki gołąb przylatujący z zimowisk do­piero końcem kwietnia. Lęgnie się w lasach.

Rząd: Kukułki Rodzina: kukułkowate Kukułka (GL) - często spo­tykana, ale nielicznie lęgowa.

Rząd: Sowy

Rodzina: płomykówkowate Płomykówka (GL, Z) - rzadki gatunek lęgowy w Ochabach. Rodzina: sowowate

Puszczyk (GL, Z) - najpospolitsza z sów omawianego terenu. Przebywa najczęś­ciej na skraju lasów, w których się gnieździ.

Pójdźka (GL, Z) - obserwowana w pobliżu siedlisk ludzkich. Jest rzadką sową. Sowa uszata (GL, Z) - bardzo rzadka sowa spotykana w kompleksach leśnych.

Rząd: Lelkokształtne Podrząd: lelki Rodzina: lelkowate

Lelek kozodój (ZA) - kilka razy obserwowany w regionie.

Rząd: Jerzykokształtne Podrząd: jerzyki Rodzina: jerzyki właściwe

Jerzyk pospolity (GL) - najczęściej gnieździ się w szczelinach wysokich budyn­ ków w centrum Skoczowa.

Rząd: Kraskokształtne Podrząd: zimorodki Rodzina: zimorodkowate

Zimorodek (GL, Z) - kilka par gnieździ się nad Wisłą starorzeczu w Kiczycach i przy stawach hodowlanych, w zimie przebywa nad rzekami. Rodzina: dutkowate

Dudek (ZA) - spotykany w czasie wiosennych przelotów, przeważnie w kwiet­ niu. Kiedyś gatunek lęgowy.

Rząd: Dzięciołokształtne Podrząd: dzięcioły właściwe Rodzina: dzięciołowate

Krętogłów (ZA) - lęgowości tego gatunku nie stwierdzono, lecz może być lęgo­ wy, gdyż spotykano sporadycznie osobniki w okresie lęgowym.

Dzięcioł zielonosiwy (GL, Z) - rzadko spotykany, lecz gnieżdżący się w lasach. Zimuje.

Dzięcioł zielony (GL, Z) - częstszy od poprzedniego. Preferuje tereny koło lasów, gdzie stwierdzono lęgi.

Dzięcioł czarny (GL, Z) - pojedyncze pary gnieżdżą się w kompleksach leśnych.

Dzięcioł pstry duży (GL, Z) - najpospolitszy dzięcioł. Buduje gniazda w lasach mieszanych regionu. Zimą często spotykany w pobliżu siedzib ludzkich.

Dzięcioł pstry średni (Z) - sporadycznie obserwowany na skrajach lasów.

Dzięcioł pstry mały (dzięciołek) (GL, Z) - zamieszkuje większe zagajniki i lasy mieszane.

Rząd: Wróblokształtne

Skowronek polny (GL) - liczny ptak lęgowy zasiedlający większe łąki, pola, past­wiska i nieużytki.

Skowronek borowy (ZA) - stwierdzany bardzo rzadko w okresie przelotów. Dzierlatka (ZA) - bardzo rzadko obserwowana na większych łąkach. Rodzina: pliszkowate

Pliszka siwa (GL, Z) - najpospolitsza z pliszek. Notowana głównie wśród osiedli ludzkich, gdzie buduje swoje gniazda. Żeruje często nad rzekami. Czasem pojedyncze osobniki zimują.

Pliszka górska (Z) - sporadycznie stwierdzana w Skoczowie nad rzeką Wisłą. W Bes­kidzie Śląskim częsty gat. lęgowy. ,

Pliszka żółta (GL) - nielicznie gnieździ się na łąkach i terenach otwartych, najczęś­ciej w pobliżu zbiorników wodnych.

Świergotek polny (ZA) - bardzo rzadki gat. obserwowany na łąkach i polach.

Świergotek drzewny (GL) - najpospolitszy świergotek. Gniazda buduje na skrajach lasów.

Świergotek łąkowy (GL, ZA) - często spotykany w czasie przelotów na polach i łą­kach w pobliżu stawów. Rzadko lęgowy. Rodzina: jaskółkowate

Świergotek rdzawogardlisty (ZA) - raz stwierdzono kilka przelotnych osobników w Ochabach.

Jaskółka dymówka (GL) - ptak związany wyłącznie z zabudowaniami ludzkimi. Gnieździ się we wszystkich miejscowościach, nawet w centrum miasta Skoczowa.

Jaskółka oknówka (GL) - preferuje podobne środowisko jak dymówka.

Jaskółka brzegówka (GL) - jedyne stanowisko lęgowe, gdzie stwierdzono kilka gniazd, odkryto w urwistych brze­gach stawów hodowlanych w Ochabach.

Rodzina: dzierzbowate

Srokosz (GL, Z) - rzadki gatunek lęgowy. Obserwuje się osobniki zimu­jące.

Gąsiorek (GL) - nielicznie lęgowy w lasach i zagajnikach, a także w sadach na peryferiach miasta.

Dzierzba czarnoczelna (ZA) - zaobserwowana jedynie w Ochabach przy stawach. Rodzina: jemioluszkowate

Jemiołuszka (Z) - gość zimowy. Corocznie pojawia się stadnie od miesiąca listo­ pada do kwietnia. Przebywa najchętniej w parkach i ogrodach. Rodzina: pluszczowate

Pluszcz (GL, Z) - w rejonie Skoczowa stwierdzono jedną parę gnieżdżącą się nad rzeką Wisłą. Środowiskiem pluszcza są skraje górskich potoków (częsty w Beskidzie Śląskim). Zimą obserwuje się kilka osobników nad rzeką Wisłą.

Rodzina: strzyżykowate

Strzyżyk (GL, Z) - pospolity gatunek lęgowy zasiedlający głównie skraje lasów i zarośnięte brzegi wód. Zdarza się zaobserwować osobniki w zimie. Rodzina: płochaczowate

Płochacz pokrzywnica (GL, Z) - często spotykany w lasach i zagajnikach, gdzie buduje swoje gniazdo. Sporadycznie zimuje. Rodzina: muchołówkowate Podrodzina: drozdy

Drozd śpiewak (GL) - liczny gatunek przylatujący w marcu. Gnieździ się głów­ nie nad brzegiem rzeki Wisły oraz w zagajnikach i lasach.

Paszkot (GL, Z) - gnieździ się bardzo rzadko w lasach mieszanych. Sporadycznie widywany w zimie.

Kwiczoł (GL, Z) - ten nieliczny gatunek buduje swoje gniazda najczęściej w za­ gajnikach i na skrajach lasów. W zimie obserwuje się żerujące liczne stada.

Droździk (ZA) - spotykany jedynie w czasie wiosennych przelotów w marcu i kwietniu. Przebywa na skraju lasów i w zagajnikach.

Kos (GL, Z) - pospolity gatunek lęgowy w lasach, zagajnikach i ogrodach. Ptaki gnieżdżące się w zagajnikach i ogrodach pozostają na zimę (tzw. populacja miejska). Osobniki gnieżdżące się w lasach zimą wędrują (tzw. populacja leśna).

Drozd obrożny (ZA) - związany jest z terenami górskimi. W regionie gminy Sko­czów sporadycznie stwierdzany.

Słowik szary (GL) - stwierdzono jedną parę lęgową na odcinku rzeki Wisły w Sko­czowie.

Podróżniczek (ZA) - pojedyncze osobniki widziano jedynie w czasie wiosennych przelotów.

Rudzik (GL, Z) - notowany najczęściej w lasach i terenach zadrzewionych, gdzie jest nielicznie lęgowy. Spotyka się osobniki zimujące.

Pleszka (GL) - rzadko spotykana. Gnieździ się w lasach.

Kopciuszek (GL, Z) - występuje niemal wyłącznie wśród zabudowań ludzkich. Notuje się co roku pojedyncze stwierdzenia.

Białorzytka (ZA) - rzadko spotykana. Preferuje tereny otwarte.

Pokląskwa (GL) - występuje przeważnie na większych łąkach z zagajnikami.

Kląskawka (GL) - rzadsza od poprzedniego gatunku. Preferuje tereny otwarte w pobliżu wód.

Podrodzina: pokrzewki

Pokrzewka jarzębiata (ZA) - sporadycznie obserwowana. Piegza (GL) - pospolita pokrzewka gnieżdżąca się w ogrodach, parkach i na skra­jach lasów.

Kalendarz Miłośników Skoczowa

217

Cierniówka (GL) - preferuje zagajniki w pobliżu pól i łąk, zasiedla także zadrze­wienia koło zbiorników wodnych.

Pokrzewka czarnołbista (GL) - najpospolitsza z pokrzewek. Najczęściej buduje gniazda w lasach, zagajnikach, a także w małych skupiskach drzew.

Pokrzewka ogrodowa (GL) - bytuje na skrajach lasów i zadrzewień. Liczna w do­ linie rzeki Wisły.

Pierwiosnek (GL) - liczny gatunek. Lęgowy w lasach i zagajnikach. Piecuszek (GL) - pospolity ptak lęgowy w dolinie rzeki Wisły, również w lasach i zagajnikach.

Swistunka leśna (GL) - nielicznie lęgowa w lasach.

Brzęczka (GL) - nielicznie lęgowa w obrębie stawów, zazwyczaj w większych trzci­nowiskach.

Swierszczak (GL) - rzadko spotykany. Stwierdzono lęgi w dolinie rzeki Wisły.

Strumieniówka (GL) - nielicznie spotykana w lasach mieszanych, w dolinie Wisły i nad stawami hodowlanymi.

Zaganiacz(GL) - najczęściej przebywa w ogrodach i parkach oraz w dolinie Wisły. Nielicznie lęgowy.

Trzciniak (GL) - gniazda buduje w trzcinowiskach. Nad okolicznymi stawami naliczono kilkanaście par lęgowych.

Trzcinniczek (GL) - spotykany w podobnym środowisku jak trzciniak. Jest spo­radycznie lęgowy.

Łozówka (GL) - najczęściej spotykana i lęgowa w pasie brzegu Wisły. Stwier­dzana również na łąkach i w zagajnikach.

Rokitniczka (GL) - pospolity ptak gnieżdżący się w trzcinowiskach i zaroślach w okolicy stawów.

Podrodzina: muchołówki

Muchołówka szara (GL) - najpospolitsza z muchołowek. Obserwowano ją na brze­gach lasów i zadrzewień wśródpolnych.

Muchołówka żałobna (GL) - corocznie, lecz rzadko spotykana w borach miesza­nych. Sporadycznie lęgowa.

Muchołówka białoszyja (GL) - nielicznie gnieździ się w lasach mieszanych.

Muchołówka mała (ZA) - bardzo rzadko stwierdzana w lasach.

Rodzina: sikorowate

Sikora bogatka (GL, Z) - najpospolitsza z sikor. Zasiedla wszystkie typy lasów. Gniazduje też w sąsiedztwie człowieka, jeżeli znajdzie odpowiednie miejsce lęgowe (gnieździ się w dziuplach).

Sikora modra (GL, Z) - pospolity ptak. Gniazduje w podobnych miejscach jak bogatka.

Sikora sosnówka (GL, Z) - często lęgowa w lasach mieszanych. Sikora czubatka (GL, Z) - nielicznie spotykana przede wszystkim w lasach iglas­tych, rzadziej mieszanych. Sporadycznie stwierdzono lęgi. Sikora uboga (GL, Z) - nielicznie gnieździ się w lasach.

Sikora czarnogłowa (GL, Z) - zasiedla lasy i zagajniki, gdzie jest gatunkiem po­spolitym. Zimą pojawia się blisko siedzib ludzkich.

Raniuszek(GL, Z) - najczęściej notowany w dolinie rzeki Wisły, gdzie nielicznie się gnieździ. Zimą pojawia się w stadach po kilka osobników w pobliżu wód i zagaj­ników.

Remiz (GL) - znaleziono pojedyncze gniazda nad rzeką Wisłą i nad okolicznymi zbiornikami wodnymi.

Mysikrólik (GL, Z) - nielicznie zasiedla lasy iglaste i mieszane.

Zniczek (ZA) - bardzo rzadko obserwowany w lasach i w małych skupiskach drzew iglastych.

Rodzina kowalikowate

Kowalik (GL, Z) - pospolity gatunek lęgowy związany głównie ze środowiskiem leśnym.

Rodzina: pełzaczowate

Pełzacz leśny (GL, Z) - nielicznie stwierdzony ptak gnieżdżący się w lasach i za­gajnikach.

Pełzacz ogrodowy (GL, Z) - rzadszy od poprzedniego gatunku. Gnieździ się w po­dobnym środowisku.

Rodzina: łuszczakowate Podrodzina: trznadle

Trznadel (GL, Z) - jeden z najpospolitszych ptaków lęgowych na omawianym terenie. Spotykany w różnych typach środowisk.

Potrzos (GL) - częsty ptak zarośniętych brzegów zbiorników wodnych.

Potrzeszcz (ZA) - rzadko spotykany. Przebywa na terenach otwartych - łąkach i polach.

Ortolan (ZA) - stwierdzony kilka razy nad rzeką Wisłą i w pobliżu stawów ho­dowlanych.

Podrodzina: zięby

Czyżyk (ZA) - w okresie zimowym często spotyka się duże stada żerujące na drze­ wach olchowych. W sezonie lęgowym sporadycznie stwierdzany w lasach, co może wskazywać na lęgowość tego gatunku.

Czeczotka (ZA) - pojawia się zimą i w czasie wiosennych przelotów. Żeruje na olchach i polnych chwastach.

Makolągwa (GL, Z) - często spotykana w parkach, zadrzewieniach śródpolnych i sadach. Występuje również na skrajach lasów, szczególnie w świerkowych młodni­kach.

Zięba (GL, Z) - pospolity ptak lęgowy w lasach. Część osobników zimuje.

Zięba jer (Z) - gość zimowy. Pojawia się nielicznie na skrajach lasów. Niektóre osobniki zaglądają do karmników.

Dzwoniec (GL, Z) - zasiedla zadrzewienia śródpolne i skraje lasów. Poza tym wy­ stępuje w osiedlach ludzkich i parkach. Część osobników pozostaje na zimę.

Gil (GL, Z) -nielicznie obserwowany w okresie lęgowym, głównie w lasach, w których znajdują się świerki i jodły. Zimą pojawiają się stada pochodzące z pół­ nocy Europy.

Kulczyk (GL) - należy do częstych ptaków zasiedlających parki, ogrody, zadrzewienia, najczęściej w pobliżu łąk.

Grubodziób (GL, Z) - gnieździ się nielicznie w lasach i zadrzewieniach śródpol­nych, najchętniej tam, gdzie rosną graby i buki. Poza tym spotykany w parkach i ogro­dach nawet w centrum miasta.

Dziwonia (GL) - kilka par lęgowych stwierdzono w pobliżu rzeki Wisły. Spora­dycznie spotyka się ten gatunek koło okolicznych stawów.

Krzyżodziób świerkowy (ZA) - kilka par obserwowano wiosną w lasach iglas­tych.

Rodzina: tkaczowate - wikłaczowate

Wróbel domowy (GL, Z) - bardzo liczny ptak gnieżdżący się w sąsiedztwie sie­dzib ludzkich. Zimę spędza w miejscach, gdzie gniazdował.

Mazurek (GL, Z) - licznie zasiedla skraje lasów i zagajniki. Zimą często żeruje razem z wróblami.

Rodzina: szpakowate

Szpak (GL) - bardzo pospolity i liczny ptak lęgowy. Spotykany w różnych środo­wiskach. Jeden z pierwszych zwiastunów wiosny. Rodzina: wilgowate

Wilga (GL) - występuje nielicznie w lasach i zagajnikach. W maju i w czerwcu odzywa się charakterystycznym głosem; w tym okresie jest najczęściej wykrywana. Rodzina: krukowate

Kruk (GL, Z) - w okolicznych lasach stwierdzono kilka par.

Wronka siwa (GL, Z) - sporadycznie gnieździ się w mniejszych lasach oraz w za­gajnikach. Zimą często spotykana w stadach gawronich.

Gawron (GL, Z) - w regionie jest nielicznym ptakiem lęgowym. Preferuje głów­ nie duże aglomeracje miejskie (bardzo liczny w Bielsku-Białej). Zimą goszczą u nas osobniki z północy.

Kawka (GL, Z) - osobniki lęgowe stwierdzono w okolicznych miejscowościach. Wiosną często spotyka się stada żerujące na polach.

Sroka (GL, Z) - przebywa najczęściej w sąsiedztwie stawów.

Sójka (GL, Z) - gnieździ się w lasach i większych zagajnikach. Jest pospolitym leśnym ptakiem.

Orzechówka (ZA) - pojawia się nielicznie wiosną i jesienią. Często żeruje w miej­scach gdzie są orzechy.

W omawianym dziesięcioleciu w sumie zaobserwowano na terenie gminy Sko­czów 197 gatunków ptaków (w Polsce jest ponad 360). Przy czym z liczby 197 gatun­ków lęgowych jest 108, zimujących 73, zalatujących 60 i 2 o nieznanym statusie.

Na mapach ornitologów gmina Skoczów zajmuje czołowe miejsce i uznawana jest za bardzo ciekawy i bogaty region.

Należy jednak pamiętać, że działania człowieka nie zawsze są odpowiednie dla natury. Zatruwanie środowiska, niszczenie lęgów i miejsc lęgowych może doprowa­dzić do zubożenia awifauny lęgowej omawianego regionu.

Mieszkańcy powinni zrobić wszystko, aby różnorodność ptaków nie malała, bo przecież ptaki często pomagają człowiekowi.

Zdjęcia ptaków wykonał Jarosław Gil

Walenty Krząszcz

O SOBIE SAMYM

Pewnej nocy czerwcowej - a miałem wtedy 14 lat - przebudził się ojciec, zapalił fajkę, położył się znów do łóżka, zbudził matkę i wdał się z nią w następującą roz­ mówkę;

- Wciąż myślę o tych naszych dzieciach, staro - zagaił.

- Niby co? - spytała matka.

- No jakby im zapewnić jaką taką przyszłość.

- Przecież to już umówione. Cery dostaną po 50 reńskich i wydają się. Wszystkie już majągalanów. Janek zaś dostanie chałupę.

- A co z Wałkiem?

- Ach, Boże - westchnęła matka - Co z tym gizdem? Jużech ci mówiła, żebych strasznie była rada, aby się wyuczył za księdza. Maciczko Boska, co by to był za honor dla całej rodziny.

- A jaka zasługa w niebie - dodał ojciec - Modlitwami swymi zrobił by to, że po śmierci bez czyśćca dostali byśmy się do nieba.

- A jaki by to było piękne, jak by tak w góreckim kościele zaśpiewał szumnym głosem; Dominus vobiscum.

- Ecum spiritutos - odpowiedziała śpiewnie matka, składając pobożnie dłonie. I obydwoje załkali z wielkiego przejęcia.

A ja, leżąc w kącie na tapczanie, przysłuchiwałem się ich rozmowie. Następnie ojciec począł śpiewać po łacinie część Pater noster. Był w latach dzie­cięcych ministrantem i umiał na pamięć fragmenty modlitw łacińskich.

- Per omnii seculaaa se-cu-loooo-rum - nucił basem.

- Ameeen - dośpiewywałem sam niby we śnie. Tata z mamą się przestraszyli i zamilkli na chwilę.

- Co to? - spoytał ojciec.

- To Wałek.

- Obudził się czy co? Hej synek, słyszysz!? Ale ja chrapałem spokojnie.

- To on tak we śnie. Jakieś objawienia ma.

- znak to, że księdzem ma zostać. Głos boży przemówił przez niego. Potem zaczęli się żarliwie modlić. Dziękując za ten widomy znak boży.

- Po feryjach - powiedział ojciec kiedy skończyli psalm dziękczynny - odwiezę go do polskiego gimnazyje do Cieszyna.

- Szkoda, żeśmy już tego przed dwiema rokami nie zrobili.

-Nic nie szkodzi. W starszym wieku lepi te księgi łacyńskie pojmie, bo mu już przybyło rozumu.

I zasnęli w błogich marzeniach. Ja zaś nie zmrużyłem już oka do rana i zachwyca­ łem się myślą jak to kiedyś będę Górczanom kazania głosił, błogosławił im, a oni mi ręce całować będą jak to winko będę sobie popijał i grube cygara palił jak skoczowski dziekan i w ekstra izbie w karty grał z feszterem i vorwalterem. Do wschodu słońca domarzyłem się już biskupa w purpurowych szatach aż wreszcie, snując dalej w myś­ lach, widziałem się już na stolicy apostolskiej, tylko bez męczeńskiej korony. Właśnie kiedy słońce wschodziło, zbudziła mię matka ze słodkich marzeń;

Kalendarium pochodzi z „Kalendarza Miłośników Skoczowa” 1997, udostępnionego dzięki uprzejmości Towarzystwa Miłośników Skoczowa.