Karol Kajzer

Jak Jyndrys Fóniok do Kalyndorza pisoł i na jarmak chodził

Było to już kiela roków tymu.

Siedzioł se roz Jyndrys Fóniok przed chałupom, na ławeczce ze swojóm Kaśkom, pocióngoł se z fajki i tak se społym porzóndzali, bo było ciepło a słonko fajnie przigrzywało. Kaśka przeglóndała cieszyńskom gazetę, przewracała kartki tam, sam, aż wyczytała, że Skoczów też bydzie mioł swój kalyndorz, taki do czytanie

Jyndrys przipomioł se jak jeszcze był smarkoczym, przed wojnom, że już taki kalyndorz skoczowski widzioł u niebogi starki (dej ji tam Panie Boże radość wiecznóm), we Wiślicy. A inkszych kalyndorzi też było co niemiara. Starka miała też taki przimówisko o kalyndorzach: „Kalyndorz, dobry łgorz, gdo w nim czyto  szelma bito". Tóż Jyndrys sie dowiedzioł, że kalyndorze czytajom szelmy, ale zaś nie wiedzioł, co to sóm ty szelmy. A jak sie spytol starki, to mu prawiła, że szelmy to sóm taki saframyncki hóńcwóty. I już sie dowiedzioł.

Teraz se tak siedzioł i myśloł o tym kalyndorzu, aż mu nogle cosi pizło do głowy, jakby go łoświyciło i wybałuszył na Kaśkę toczy aż sie wystraszyła.

 Na cóżeś tak ty gały wytrzyszczył, jak wół na malowane wrota?  powiado  Czy cie gdo urzekł czy co? Isto ci trzeja na hónym urok spatrzić.

Ale Jyndrys już nie posłóchoł, co ta Kaśka hóczy, wyparził do izby, wycióngnół gibko koszule ze szranku, porwoł kabot z łodmaryje i w ty pyndy polecioł do burmistrza na rotuz. Na ty bogi, fojt był akurat w kanenaryji, tóż Jyndrus pięknie go pozdrowił i popytoł sie co i jak z tym kalyndorzym, czy ón też co nie wiy. A że Jyndrys był też u fojta kapkę warzony pieczony, tóż był rod, że prziszeł, kozoł se mu siednóć i wyłoślił mu wszystko dokumyntnie. Na koniec dorzóndzili sie, że też Jyndrys cosi do tego kalyndorza napisze.

Mogliście też widzieć jaki sie stoł hyrny. Z Kaśkom to ani wiela nie chcioł rzóndzić. Przeca taki pisorz, co w kalyndorzu bydzie pisoł, nie bydzie gupie z babom godoł, jak óna zielonego pojyńcio ni mo o niczym. Tóż łaził jyny po izbie tam sam, a kómbinowoł co by też napisać do tego kalyndorza. Kaśka co chwila zaglóndała do izby, wołała na chłopa, ale kie widziała, że sie ni może śnim dorzóndzić, porwała z konta szkrabaczke i jak nie zacznie walić po plecach, tak sie Jyndrys hnetka spamiytoł.

 
Na ty stomilióński hóncwócie, saframyncki daryboku,cóż se ty to myślisz. Jo tu wrzeszczym do niego, a tyn sie robi guchy jak piyń. Deptoł mi tu bydzie po izbie a bagno z tych swoich chrampów roznoszoł. Żeby se chocioż wiechciym ty bóciska w siyni wytrził, to ni. Ty byś aji pod pierzine z takimi bóciorami wloz. Wynoga z izby! Gowiydź trzeja łodbywać a ón se chodzi po izbie jak grof Larysz.'

Jyndrys wytykoł z izby aż sie za nim kurziło. Loprawił bydło, gnój wyciepoł, patyków narómboł, żeby sie kapkę starej podchlybić, wytrził se wiechciym botki a potym wloz do izby. Staro sie już kapkę udobruchała. Siedziała se na sztokerli, mje nic tobie nic, z miskom na kolanach, bo szkrobała ziymioki, rozkraczono aż sie ji do rzici świyciło, a kity miała gołe, tóż ji zaróz trómfnół:

Kaśka, w Simoradzu sie blysko..

Baba ścisnyła gibko kolana do kupy a rozczyrwiyniła sie przi tym jak szesnostka. Z fleka mu też łodburkła:

 Nale podziwejmy sie jaki sie gańbliwy zrobił. Dyć tu żodnego ni ma a ciebie to ni ma zocne. Jak cie to mierzi, to sie nie musisz dziwać.

Tóż zaczął ji wykłodać, że to niemoreśnie tak siedzieć, a już na babe od literata, co w kalyndorzu mo pisać, to nie pasuje, bo to ni ma kulturalnie. Kaśka jak też to usłyszała, rynce słożyła i zaczyno lamy litować:

 Na lokrystaboga! Tymu moimu Jyndrysowi isto na mózg cosi kapie, jak już do kalyndorza chce pisać. A żebyś ty sie sakraportniku jaki porzóndnej roboty chycił a pisani zostawił sztudyrowanym panoczkom. Dyć sie wy śmiejom ś ciebie. Ledwo to podpisać sie umiy a do kalyndorza sie mu zachciywo pisać. Na dyć taki ś ciebie pisorz, jaki sy mnie cysorz.

Rozjargała się baba na całego, tóż Jyndrys już nic nie godol, żeby jeszcze jaki wiynkszej łostudy nie było, bo Kaśka była doś porwano i roz dwa by móg nachytać na pukiel, tak jak to było na siedymset leci Skoczowa.

Z tego kalyndorza jednak nic nie wyszło. A na to siedymsetleci to tak sie Jyndrysowi dostało, że isto do śmierci bydzie pamiyntoł.

Tóż wóm opowiym jak to było. Kiej se ci sztudyrowani panoczkowie wyrachowali, że Skoczów bydzie mioł hnetka siedymset roków, poszli do burmistrza i społym uradzili, że jakosi to trzeja szumnie łodprawić. Tak zrobili hajtdamasz na colutki tydziyń. Jak sie w niedziele zaczón, tak dziepro na drugóm niedziele sie skończył. Ludzie prawie nic nie robili jyny świyńcili. Chodzili se paradnie łobleczóni, dziwali sie na roztomajte kumedyje, co taki miglance na rynku wyprawiały, posłóchali se muzyczki, pojodali wyrszle ze żymełkami, abo grochówkę abo jeszcze jakisi inksze fajne wiecy i popijali gorzołeczke w Klubowej (to było tam kaj kiesi Małysz mioł gospodę) abo u Rozyntala na Ustróński.

We czwortek zaś na rynku był wielki jarmak, taki jaki to hańdowni bywały. Wybroł się też Fóniok na tyn jarmak z Kaśkom, żeby sie też podziwać a baji też cosi kupić abo sie spotkać ze znómymi i kapkę pofulać. Kaśka naszkróbiła Jyndrysowi koszule, sztramancko wybiglowała, botki wypucowała, dała mu też czystóm sznuptychle do kapsy, żeby nie musioł do rynkowa smarkać i żeby też jako tako wyglóndoł jak przidzie miyndzy telkowy noród.

Kaśka se umyśliła, że pujdzie w ślóńskich szatach, toż se oblykła suknie ze ży

wotkym i wyżurkowała się jak na muzykę. Jyndrys musioł ji ze zadku żurek zawiónzać, bo sama by se nie poradziła. Kaśka se zaś przydzierżowała łobiyma rynkami szatkę na głowie.

 
Jyny mi też to nie zawiónsz na psi ucho  upominała go. Jyndrys sie kapkę szkubnył, bo to przeca piyrszy roz nie robił, ale już nic nie prawił. Jak sie już wypyrczyli, toż poszli na tyn jarmak. Do miasta nie było daleko, toż byli tam roz dwa.

Norodu było strasznego. Ani na rynek nie szło wlyź. Nejprzód połazili trochę pomiyndzy budami, chłop spoziyroł na boki czy jakigo kamrata nie uwidzi, a Kaśka to nejradszy świycidełka oglóndała a deczki na wyszywani. To już tako babsko notura. A były też na tym jarmaku roztoliczone wiecy. Fortuchy babski, papucie, botki, grabie, kosy; bawidła i pierniki, świycidełka i zdrzadeika. Na jednej stronie stoły furmanki z babuciami i łobilim, potym gaździny z masłym i wajcami, jeszcze dali gazda z królikami i gołymbiami. Fóniok uradowoł się gołymbióm, bo chcioł se też kupić porke. Już mioł babe tam zakludzić, ale óna narzykała, że je głodno i prawiła, że to nie pasuje na jarmaku być a nic nie zjeść w gospodzie. Jyndrysowi też nie było trzeja dwa razy prawić, toż wlyźli do Franka abo jak to teraz nazywali  do „Baru Ludowego". Za szynkwasym zwyrtała sie tako piękno freliczka w biołym fortuchu z biołóm koronkom na głowie, a ludzi było pełno kole pudli, ża ani dociś sie nie było Iza. Zamówili se dwie porcyje pajszli ale frelka za szynkwasym prawiła, że jeszcze nie słyszała o pajszlach i tego isto ni majom. Jyndrys zaś widzioł jak inkszym naływała na tałyrze tóż szkubnół sie na nióm sromotnie.

 
Toż jak to je freliczko  powiado, jednym dowajóm a mie prawióm, że ni ma. Takigo kumoterstwa jeszczech nie widzioł. I to jeszcze na łoczach tak cyganić.

Dziepro sie dziołcha spamiyntała o co mu idzie, zaczyno sie wymowiać, że nie wiedziała co to sóm ty pajszle, bo óni to nazywajóm flaczki. Zaróz mu też naloła dwa talyrze tych flaczków. Ale z taki porcyje kocur by sie nie najod, a nie to Boże człowiek. Ale co było robić, jak za ty pinióndze wiyncel dać nie chcieli. Potym wypili se dwa razy po achtliku z takich austryjackich półek i poszli kupować ty gołymbie.

Wychodzóm z gospody, dziwajóm sie i oczom ni mogóm uwierzić. Po rynku chodzi se stary Warcynga, wysztrychcóny jak stróż w Boże Ciało, z bynbynkym i czyto magistracki ogłoszynia. Jyndrys se myśloł, że mu sie cosi na toczy stawio z tych pore półek kwitu, bo przeca pamiynto, że Warcynga już downo umrził, ale już nic nie prawił, bo myśloł, że jak wykrzyźbi to mu sie straci z toczy. Dziepro po tym sie dowiedzioł, że był to taki urzyndnik, co sie przebrał za Warcynge, niby że to na pamióntke starodownych czasów, kiedy jeszcze żył.

Potym kupili te porke gołymbi i jeszcze królika ku tymu, bo Kaśka se uburdała, że musi mieć królicze miynso na niedziele. Jyndrys wzión jednego gołymbia pod jednóm parze drugigo pod drugóm. Kaśka wziyna królika na rynce i poszli do chałupy. Wyszli na skrziżowani, baba była akurat na środku cesty i nogle zahamowało przed nióm auto. Mogliście sie dziwać co sie robiło. Kaśka sie zlynkła i puściła królika na ceste. Jyndrys chcioł go chycić i jak wycióngnół rynce, furknyły mu gołymbie spod parze do luftu. Chyto gołymbie ale katać też tam, uleciały bezkurcyje i tela ich widzioł. Baba straciła królika z toczy a ón za tyn czos wpod do krzipopy z wodom kole cesty, tóż jak go Jyndrys uwidzioł, skoczył za nim ale wycióngnół już prawie utopionego.

Baba wrzeszczy do rozpuku, na ceście zebrało sie pełno ludzi, auta stoły z jednej i drugi strony, kaj sie wejź to sie wejź, hnetka nawinyło sie dwóch szandarów a Jyndrys zarazki też wykrzyźbioł a z gańby isto rodby sie pod ziymie zapod.

Do chałupy prziniyśli utopionego królika a o gołymbiach ani słychu dychu. A co sie potym w chałupie robiło, to była sumeryja. Jyndrysa, jak se o tym teraz spómni, to zaróz plecy boleć zaczynajóm od warzechy, co se Kaśka na nim używała. Bo całóm wine swaliła na niego. Baby to już tak umióm. Tydziyń odleżoł Jyndrys tyn skoczowski jarmak. A tych gołómbków po dzisio ni może łodżałować.

Kalendarium pochodzi z „Kalendarza Miłośników Skoczowa” 1996, udostępnionego dzięki uprzejmości Towarzystwa Miłośników Skoczowa.