Karol Kajzer
BABA W ANTSKOMISARIACIE

Przez wojnę, za Niymca, tyn nasz biydny noród strasznie musioł wyciyrpieć. Chłopów Niymcy pozbiyrali na wojnę, na chałupie zustaly przeważnie jyny baby, dziecka, starziki, rozmaite boroki nimocne i kalyki a tu na dziedzinie wszyscko trzeja było robić kole chałupy i na polu. Gdo mioł co uchowane, baji jakigosi babucia abo jakom gowiydź, musioł łoddować na kóntygynt. Jak se gdo chcioł baji zabić świnie na gody, musioł mieć pozwolyni z urzyndu gminy, czy jak sie to po nimiecku nazywało - amtskomisarotu. Ale najprzód musioł oddać wyznaczony kóntygynt bo inaczy kormika mu zebrali. Aji łobili sie oddowało, mlyko, gdo mioł krowy i co jyny. Maśniczki i wiyrówki poblómbowali, żarna też, tóż ani śmietónki, ani masła se zrobić i żeby maślónka była do fazoli, ani co zeszrótować na żarnach na krupice i wszycko sie kupowało. A nie było też tego wiela, jyny co na kartki wydzielone, po kapce na miesiónc a czasym nie stykło ani do końca miesióńca. Aji botki były becugszajny a żeby to jeszcze jak fajniejsze, ale katać też tam, taki łobyczajne bagańcze do chodzynio na kożdo. Chocioż mocne to były botki, to je prowda. a nazywały sie „sztrasenszuły".

A jeszcze ku tymu najwynkszo łostuda, że sie dorzóndzić z urzyndnikami nie szło. W urzyndach jyny po nimiecku szwandrosili a jak człowiek z dziedziny chcioł cosik

załatwić to też musioł po nimiecku szwargotać a tu ani be ani me, bo mało gdo umioł. Tóż Niymcy robili taki kursy, żeby sie ludzie nauczyli jejich mowy. Dowali też ślabikorze z łobrozkami żeby im sie lepi uczyło. Baji, narysowany był stół a pod tym było napisane, że to je „Tisch", abo chlyb to był „Brot" a świnia „Schwein". Jednak starsi ludzie mieli doś biydy wszyscko pojóńć, bo do starej czepani to już tak nauka nie bardzo lezie. Choć dycki tam kożdy cosi spamiyntoł. Alejaktrzejasie było potym dorzóndzić, tóż to była sumeryja.

Tak jak to było baji ze Żydlinóm z Kiczyc. Kiej zima sie przibliżała, trzeja było becugszajn na botki i chciała se też wyrobić pozwolyni na zabici kormika na godni świynta. Tóż wybrała sie też do Skoczowa do amskomisoratu. Nigdy nie chodziła do urzyndów, bo dycki chłop załatwioł taki wiecy, ale kiej go wziyni na wojnę, a teraz leży we szpitolu raniony, tóż musiała jiś sama. Z tych kursów po nimiecku wiedziała niewiela, ledwo piónte przez dzisiónte, tóż medytowała po ceście, jako to wszycko tymu amskómisarowi powiy. Wziyna se ze sobóm papióry ze szpitola od chłopa, że zustoł raniony n froncie, auswajs od dziołchy z bedejemu i od kontygyntów, że mo łoddane. Przipóminała se też jako sie co nazywo i całóm cestóm se to ukłodała, co bydzie rzóndzić.

Prziszła do miasta na rynek i poszła prosto do rotuza, boji powiedzieli, że tam je cały tyn urzónd. Wlazła do jakisi kancnaryji a tam siedzioł urzynnik i cosi se pisoł. Pozxdrowiła go pięknie: „Niech bydzie pochwolóny..." ale zarozki sie ugryzła w jynzyk, bo se spómniała, że tu trzeja godać po nimiecku, tóż prawi: - „Grysgot". Ale tyn nic, ani sie nióm nie wszymnół, jyno dali se cosi szkryfoł w tych szkarbołach. Nareszcie sie baba spymiyntała, podeszła bliży ku nimu, rynkę dźwigła do wyrchu i wrzasła mu głośno nad uszami: - „Hajitla".

Urzynnik aż podskoczył, tak sie zlónk, podziwoł sie nareszcie na babe a może by jóm aji łowrzeszczoł, gdo wiy, ale Żydlino wziyna sie na opowoge i nie dała mu dońść do słowa. Zaczła mu pokazywać swoji papióry i pięknie go pytać, roz po nimiecku, roz po naszemu, jako umiała:

- Piyknie was pytom, ich bite, her kómisar - bo se myślała, że to je tyn amskómisar, choć to ón nie był, ale skónd miała wiedzieć. Tóż prawi dali:

- Biteszyn was pięknie, jo tu móm papióry, kóntygynt móm łoddane, majne chłop is dojcze zoldat, und był nach front a teroz leży w nazarecie, nogę mo w egipcie, und du majn chłapiec chodzi do hajotów a cera je w bedemedel. Und ich dojcze frau, biteszyn du becugszajn na ty straszneszuły, und du szwajne chachu chachu na świynta.

A przi tym „du szwajne chachu chachu" palcym pojeździła po hyrtóniu, jakby babucia podrzinała.

Tóż trzeja to było widzieć. Urzynnik łoczy wybałuszył, zblod jak ściana, bo se myśloł, że baba mo szmyrgla i ze strachu pumykoł sie pumalutku ku dwiyrzóm, a jak po hyrtóniu pokozała „chachu chachu", wyderził z tej kancnaryji na gónek, ani dwiyrzi nie zawrził, jyny wyrwoł, aż sie za nim kurziło i kańsi sie stracił. A baba, cało zdziwoczało zustała sama.

A jako sie to potym skończyło, to już wiycie nie wiym, bo tego nie opowiadali.

OCHABSKI BÓB

Wiycie, Wisła w Ochabach się rozlywała szyroko i moc pola zalywała.A jak przy­ szła nogło woda, to zrywała brzegi i robiła se nowe łożyska. Takich skrętów albo jak to nazywali - pochyb było tam więcyj i dziedzinę nazywali temu Ochaby.

O Ochabych robili błozna, że tam jyny się urodzi piękny bób. Za downych czasów miyszkoł tam niejaki Minhazy. Szeł po cosi do kowola Sojki i przechodził kole szlon-gu szumnego bobu. Ale kowola nie zastoł w kuźni. Zebroł mu kładziwko sprzed dwiyrzi i wraco Bób za tyn czas wyroś strasznie wysoko, niedziw do nieba. Tak Minhazy zaczął sie po nim szkrobać do góry. Jak doloz do nieba, kładziwkym od kowola wy-klupoł w nim dziurę i wloz do postrzodka. Dziwo sie na wszystki strony, ale nic nie widzi ciekawego. Zachciało mu sie jeść. Spómnioł se na bób. Przychodzi ku dziurze, kiera wloz, ale bobu już nie było. Za to do dziury w niebie cisły sie plewy, cało chmu­ra plew, bo w Ochabach burdakowali jęczmiyń. Aby sie dostać na ziym, zaczął Min­ hazy plyść z tych pływ line.Ale jak ją i kaj uwiesić? Wyklupoł w niebie drugą dziurę, przewiązoł line przez obie dziury i dziepro wtedy zaczął sie spuszczać. Była trochę za krótko i nie dostała do ziymie, ale Minhazy rozhuśtoł sie i jak był nad stawem, urżnął ją i szpluch do wody. Nic mu sie nie stało, bo umioł pływać jak ryba. Ale co bobu sie nie najod, to sie nie najod.

(SzczurekAndrzej, Guty, 1.76, 1958)

Kalendarium pochodzi z „Kalendarza Miłośników Skoczowa” 1997, udostępnionego dzięki uprzejmości Towarzystwa Miłośników Skoczowa.